در بخش دیگری از کتاب در همان صفحه آمده است:‌ «وی با آن که سالیان دراز از گردونه جنگی خویش پایین نیامد، لیکن بوی جنگ او را برخلاف دیگر فاتحان مست و مغرور نکرد. هر بار که حریفی را از پای در می‌افکند، همچون شهسواری جوانمرد دستش را دراز می‌کرد و حریف افتاده را از خاک بر‌می‌گرفت.»
 
کتاب در ادامه به تفصیل از دوره‌های حکومت اشکانیان و ساسانیان سخن می‌گوید و به تاریخ جهان از سده سوم تا هفتم میلادی و قدرت‌های دوران باستان، هند و چین و وضعیت اروپا می‌پردازد.   

با ورود اسلام به ایران و سقوط حکومت ساسانی در ایران، حکومت‌های مختلفی همچون امویان، طاهریان، عباسیان، طاهریان، سامانیان، صفاریان، آل بویه و... به ظهور رسیده و نشان می‌دهد که به دست کدام حاکمان سقوط کردند. سرنوشت تمامی این حکومت‌های تاریخی در این بخش از کتاب آمده است.

ترکان شیوه کشورداری ایرانی را الگوی خود قرار دادند

نویسنده در گفتار بیستم کتاب خود و در صفحه 229 با اشاره به اینکه ترکان از نیمه سده چهارم تا هجوم مغولان (سده هفتم) بر ایران فرمان راندند، می‌گوید: «این بیابان‌نوردان رمه‌دار از شیوه کشور‌داری چیزی نمی ‌دانستند، ناگزیر به دبیران و دیوانسالاران ایران روی آوردند. همان گونه که اعراب پس از گشودن شهرهای ایران، ناگزیر شدند سر بر فرمان دیوانسالاران ایرانی بنهند... فقط شیوه کشورداری ایران پیش از اسلام نبود که اعراب و ترکان، آن را الگو قرار دادند، بلکه هنرمندان و نگارگران این دوره نیز میراث گرانبهای مانی و مانویان را در نقش آفرینی به‌کار گرفتند.»

نويسنده در اين كتاب به ويژگي‌هاي مردم ايران از جمله رواداري و تسامح از سوي فرمانروايان با مردم و مردم با يكديگر تا سده پنجم هجري اشاره مي‌كند و می‌نویسد: «تعصب و خامي و خودخواهي در همه جا فرمان مي‌راند، براي نمونه به تاريخ خاندان سلجوقي مانند راحة‌الصدور و كتابي چون «سياست نامه» نظام‌الملك توسي بنگريد تا ببينيد چگونه مردمان از شاه و گدا و مفتي و مير و محتسب در مرداب آدمي‌كش تعصب گرفتارند و به كوفتن يكديگر دلخوش. بنابراين آن‌گاه كه سده‌هاي تاريك در اروپا رو به پايان است، شامگاه فرهنگي و سياسي و اقتصادي ايران آغاز می شود.»

در ادامه این کتاب و در گفتار بیست و سوم به تاریخ جهان از سال 1000 میلادی تا قرون جدید پرداخته شده است. پورشافعی در این بخش به وضعیت کشو‌های ژاپن، چین، هند، فرانسه، انگلستان، روسیه، اسپانیا و دگرگونی‌های اروپا در آستانه قرون جدید اشاره کرده و به رنسانس در اروپا می‌پردازد و در صفحه 274 می‌نویسد: «اروپا پس از پشت سر نهادن قرون وسطی و در آستانه قرون جدید (1453 م/ 857 ه)، دگرگونی‌های شگفت و شتابان پیدا کرد که چهره این قاره را پاک زیر و رو کرد. مانند: رنسانس، اکتشافات جغرافیایی و اصلاح دین که تقریبا همزمان با تلاش قزلباشان برای برپایی دولت صفوی پدید آمد... رنسانس به معنای دوباره به دنیا آمدن (نوزایی) است و مراد از آن، زاده شدن دوباره فرهنگ و تمدن یونان و روم باستان است که در اروپای سده‌های میانی فراموش شده بود.»

ظهور مشروطه و روی کار آمدن رضاشاه

پورشافعی در بخش پایانی کتاب به بیان کامل نحوه تاسیس حکومت صفوی در ایران و برآمدن قاجار می‌پردازد و در نهایت اثر خود را با ظهور مشروطه و روی کارآمدن رضاشاه به پایان می‌برد.

وی روند آرام و کند نوسازی کشور را با آمدن رضاشاه، تند ارزیابی می‌کند و در سخن پایانی در صفحه 339 می‌گوید: «در کنار کوشش برای برانداختن سرکشان و خودسران و ایجاد تمامیت ارضی و یکپارچگی سیاسی، تلاش برای برپایی نهادها و سازمان نوین فرهنگی و اقتصادی آغاز شد. ادارات و نهادهای گوناگون (ثبت احوال، ثبت اسناد، دادگستری، نظام وظیفه، شهرداری، شهربانی و...) پایه‌گذاری شد؛ راه آهن و جاده کشیده شد؛ نیروی سه‌گانه هوایی، دریایی، زمینی، شکل گرفت و...»

نخستین چاپ کتاب «آتش در جام» (نگاهی به تاریخ ایران و جهان) در 400 صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت 150 هزار ریال در قطع رقعی از سوی موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد به چاپ رسیده است.